นาย รังสิมันต์ โรม พรรคก้าวไกล เผยเมื่อวันที่ 11 มิถุนายน 2563 ระบุว่า ผมได้อภิปรายญัตติด่วนของคุณพิธา ลิ้มเจริญรัตน์ หัวหน้าพรรคก้าวไกล สนับสนุนให้ตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญตรวจสอบการใช้งบประมาณและมาตรการในช่วงวิกฤตการระบาดของไวรัส COVID-19
หลายท่านอาจมองว่าญัตติดังกล่าวจะเป็นเรื่องเฉพาะการใช้งบประมาณ หรือโครงการต่างๆ ที่มีลักษณะเป็นการใช้จ่ายเงินโดยตรง แต่ผมขอให้ตั้งข้อสังเกตจากชื่อญัตติของคุณพิธา ลิ้มเจริญรัตน์ หัวหน้าพรรคก้าวไกล ว่านอกจากคำว่า “งบประมาณ” แล้ว ยังมีคำว่า “มาตรการ” ด้วย
ดังนั้นผมจะขอเน้นว่าคณะกรรมาธิการวิสามัญที่จะตั้งขึ้นตามญัตตินี้ นอกจากเรื่องเงินๆ ทองๆ แล้ว จะต้องมีการตรวจสอบถึงผลกระทบและความเหมาะสมของการออกมาตรการต่างๆ ของรัฐ ที่มีลักษณะเป็นการจำกัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนด้วย ว่าเป็นไปโดยสมควรแก่เหตุหรือไม่ สร้างความเดือดร้อนแก่ประชาชนโดยไม่จำเป็นหรือไม่ อย่างไร
โดยเฉพาะมาตรการของรัฐภายใต้การประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินตาม พ.ร.ก.การบริหารราชการในสถานการฉุกเฉิน พ.ศ. 2548 ที่ประกาศมาตั้งแต่เมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2563 จนถึงวันนี้ใช้มาแล้ว 78 วัน ต่ออายุมาแล้ว 2 ครั้ง และล่าสุดก็เริ่มโยนหินถามทางออกมาว่าอยากจะต่ออายุอีก ด้วยข้ออ้างที่สรุปเป็นคำง่ายๆ ได้ว่า “การ์ดอย่าตก”
พ.ร.ก.ฉุกเฉิน เป็นกฎหมายที่ให้อำนาจรัฐบาลเพิ่มอำนาจตัวเองได้ด้วยตัวเอง การประกาศใช้และการต่ออายุแต่ละครั้งไม่ต้องขอความเห็นชอบจากผู้ใด อำนาจแต่ละอย่างที่เพิ่มขึ้นมาก็สามารถใช้จำกัดสิทธิเสรีภาพได้อย่างกว้างขวาง ทั้งการเคอร์ฟิว การห้ามชุมนุม การห้ามนำเสนอข่าวบางอย่าง เป็นต้น
จริงอยู่ที่อำนาจหลายๆ อย่างที่ใช้ออกมาตรการนั้นอาศัยมาจากกฎหมายปรกติ ทว่าเมื่ออำนาจเหล่านี้ถูกครอบทับด้วย พ.ร.ก.ฉุกเฉินอีกทีหนึ่ง มันกลับกลายเป็นอำนาจที่ไม่ได้มาพร้อมกับความรับผิดชอบ เนื่องจาก พ.ร.ก.ฉุกเฉินได้ยกเว้นความรับผิดให้กับพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นอย่างมาก รวมถึงตัดอำนาจของศาลปกครองในการวินิจฉัยความชอบของข้อกำหนดและคำสั่งของรัฐอีกด้วย
พ.ร.ก.ฉุกเฉินจึงกลายเป็นเครื่องมือทางจิตวิทยาเพื่อให้เจ้าหน้าที่รัฐสามารถใช้อำนาจได้อย่างสบายใจ ไม่ต้องกลัวถูกเอาผิดย้อนหลัง ผลที่เกิดขึ้นก็คือรัฐจะออกประกาศและคำสั่งต่างๆ ในลักษณะที่เน้นให้เข้มข้นไว้ก่อน โดยไม่คิดคำนึงให้ละเอียดถี่ถ้วนรอบคอบว่ามันสมเหตุสมผลหรือไม่ ได้สัดส่วนกับความรุนแรงของสถานการณ์หรือไม่ คุ้มค่ากับความเสียหายที่เกิดขึ้นหรือไม่
ส่วนเจ้าหน้าที่ก็เกิดความเหิมเกริม ใช้อำนาจในทางปราบปรามและดำเนินคดี แทนที่จะประสานความร่วมมือหรือช่วยอำนวยความสะดวกแก่ประชาชน กลับอ้าง พ.ร.ก.ฉุกเฉินกับทุกเรื่อง แจกของช่วยชาวบ้านก็ว่าผิด พ.ร.ก.ฉุกเฉิน, ติดป้ายประท้วงรัฐบาลก็ว่าผิด พ.ร.ก.ฉุกเฉิน, คัดค้านโครงการของรัฐก็ว่าผิด พ.ร.ก.ฉุกเฉิน, ดื่มเหล้ากันในบ้านก็ว่าผิด พ.ร.ก.ฉุกเฉิน อ้างจนอดสงสัยไม่ได้ว่าจะมีกรณี “ตีเนียน” เอา พ.ร.ก.ฉุกเฉินมาเป็นเครื่องมือข่มเหงประชาชนในเรื่องที่จริงๆ แล้วไม่เป็นความผิดบ้างหรือไม่
เคราะห์กรรมจึงตกอยู่กับประชาชน ที่ต้องอยู่ภายใต้ภาวะจำกัดจำเขี่ยของสถานการณ์ฉุกเฉินที่ทุกวันนี้ไม่รู้แล้วว่าฉุกเฉินจริงๆ อยู่รึเปล่า และจะสิ้นสุดลงเมื่อไร ผมขอย้ำต่อว่าวันนี้สถานการณ์ฉุกเฉินมันไม่มีอยู่แล้ว การคงสถานการณ์ฉุกเฉินต่อไปจึงไม่ใช่เรื่องที่เหมาะสมแต่อย่างใด
หลักที่ควรจะเป็นคือประชาชนมีสิทธิเสรีภาพเป็นการทั่วไป ดังนั้นรัฐต้องประเมินให้หนักก่อนที่จะใช้อำนาจในแต่ละครั้ง แต่ปรากฎว่ารัฐใช้อำนาจแบบคิดน้อย ส่วนประชาชนต้องคิดแล้วคิดอีกว่าจะปรับตัวอย่างไรให้อยู่รอดภายใต้การใช้อำนาจของรัฐให้ได้ รัฐพร่ำบอกว่า “การ์ดอย่าตกๆ” แต่สภาพความเป็นจริงในวันนี้คือประชาชนถูก “มัดมือชก” ด้วยมาตรการของรัฐ ถูกใช้เป็น “โล่มนุษย์” รับคมหอกคมดาบของพิษเศรษฐกิจเพื่อให้รัฐบาลได้ประกาศชัยชนะอยู่ด้านหลังท่ามกลางการล่มสลายของคนยากคนจน สุดท้ายวันนี้ประชาชนไม่รู้แล้วว่าเรากำลังชกกับอะไรอยู่กันแน่
ผลกระทบจากการใช้อำนาจภายใต้สถานการณ์ฉุกเฉินมีให้เห็นกันทั่วประเทศ ยกตัวอย่างที่จังหวัดภูเก็ต หนึ่งในจังหวัดที่มีมาตรการเข้มข้นที่สุด เคยมีคำสั่งให้ปิดรอยต่อของเขตการปกครองถึงระดับตำบลเป็นเวลากว่าครึ่งเดือน มีคนตกงานเพราะเดินทางข้ามตำบลไปทำงานไม่ได้ มีนายจ้างต้องเสียเงินเช่าห้องให้พนักงานอาศัยในตำบลเดียวกับที่ทำงาน ชาวบ้านเดินทางไปติดต่อราชการหรือทำธุรกรรมต่างตำบลไม่ได้
ที่จังหวัดนครศรีธรรมราช ประชาชนชาวมุสลิมประสบความลำบากในการประกอบศาสนกิจช่วงถือศีลอด เพราะเคอร์ฟิวทำให้เหลือเวลาหาอาหารรับประทานหลังอาทิตย์ตกและก่อนอาทิตย์ขึ้นได้อย่างจำกัด ห้างร้านปิดทำการอย่างรวดเร็ว ในบางอำเภอมีการปิดช่องทางเข้าออกถึงขนาดเอาแท่งปูนท่อระบายน้ำมากั้นไว้จนเกิดเป็นความขัดแย้งในหมู่ประชาชนภายในอำเภอ
ที่จังหวัดปทุมธานี อย่างอำเภอคลองหลวง ร้านเหล้าปิดสนิท ไม่มีรายได้มากว่า 3 เดือน ร้านอาหารต้องปิดทำการล่วงหน้าก่อนเวลาเคอร์ฟิว 2 ชั่วโมง คนทำงานกลางคืน เช่น คนรับจ้างขนของตามตลาดไม่สามารถทำงานได้ ช่วงที่ผ่านมาผมได้ไปลงพื้นที่ในปทุมธานีมาตั้งแต่ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน และทำโครงการโรงทานน้ำใจ ธนาคารอาหารตลอดเดือนพฤษภาคม ภาพที่พบคือคนมาต่อแถวรอรับอาหารเป็นจำนวนมาก สะท้อนผลกระทบอย่างสาหัสที่เกิดแก่ประชาชน ประชาชนเกือบตายด้วยไวรัสมีไม่มาก แต่ประชาชนเกือบตายด้วยความอดอยากกลับกลายเป็นเรื่องที่พบเห็นได้ทั่วไป
นี่เป็นเพียงบางตัวอย่างจากบางจังหวัดเท่านั้นที่แสดงถึงความเดือดร้อนเสียหายที่ประชาชนต้องเผชิญ โดยที่ฟ้องกลับต่อรัฐผู้ออกมาตรการไม่ได้ ประชาชนได้แต่ตั้งคำถามว่าภาครัฐเคยได้ศึกษาบ้างหรือไม่ว่ามาตรการของตัวเองได้ส่งผลข้างเคียงแผ่กว้างและบาดลึกเพียงใด? ความจริงแล้ว ประชาชนพร้อมสนับสนุนให้รัฐบาลใช้มาตรการต่างๆ ที่จำเป็นเพื่อป้องกันไวรัสโควิด ซึ่งเป็นภัยสุขภาพที่ไม่มีใครหน้าไหนอยากพบเจอ แต่การออกมาตรการที่เกินสัดส่วนเช่นนี้ ย่อมถูกตัดพ้อจากประชาชนว่า โควิดไม่กลัว กลัวอดตาย
ประชาชนอาจฟ้องรัฐไม่ได้ แต่คำถามของประชาชนควรได้รับคำตอบ และผู้ที่จะให้คำตอบที่ประชาชนสงสัยได้ก็คือคณะกรรมาธิการวิสามัญที่จะตั้งขึ้นตามญัตตินี้ ที่จะต้องสำรวจผลกระทบทั้งหมดจากการใช้มาตรการของรัฐในสถานการณ์ COVID-19 ว่ามีมูลค่าความเสียหายเท่าไร มีผู้ได้รับความเดือดร้อนอย่างไม่เป็นธรรมมากแค่ไหน รุนแรงเพียงใด แล้วจัดทำเป็นรายงานเสนอต่อรัฐสภา อย่างน้อยก็ให้ได้เป็นที่รับรู้แก่สังคมทั้งในวันนี้และวันหน้า ให้คนไทยทุกคนได้ตัดสินกันเองว่ามาตรการที่ออกมานั้นคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของประชาชนจริงหรือไม่
ผมขอย้ำอีกครั้งว่าจะคณะกรรมาธิการวิสามัญที่จะตั้งขึ้นตามญัตตินี้ จะต้องไม่จำกัดบทบาทหน้าที่ของตัวเองเหลือเพียงแค่ตรวจสอบเฉพาะเรื่องการใช้งบประมาณเท่านั้น แต่จะต้องตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ โดยเฉพาะการใช้อำนาจรัฐภายใต้การประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินด้วย เพื่อให้เกิดการศึกษาอย่างรอบด้านไม่ใช่แค่มิติทางเศรษฐกิจเท่านั้น
