เช้าวันที่ 1 กันยายน ปี2533 สืบ นาคะเสถียร อดีตหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ตัดสินใจกระทำอัตวินิบากกรรม จากบันทึกสุดท้ายของคุณสืบ ก็ทำให้สังคมได้รู้ว่า คุณสืบมุ่งให้การตายของเขาปลุกกระแสการอนุรักษ์ป่าและสัตว์ป่า แต่จนถึงวันนี้ 27ปีมาแล้ว ทั้งด้วยโทษทางกฎหมายที่ไม่หนักพอ ทั้งช่องทางการซื้อขายสัตว์ป่าทางออนไลน์ที่เกิดขึ้นใหม่ ยิ่งทำให้ขบวนการลักลอบค้าสัตว์ป่ามีมากขึ้นและทำได้ง่ายขึ้น
เสียงปืน พร้อมกับการจากไปของคุณสืบนาคะเสถียร อดีตหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง จังหวัด อุทัยธานี ในเช้าวันที่ 1 กันยายน ปี 2533 เป็นเสมือนการส่งเสียง เรียกร้องให้สังคมและภาครัฐหันมาสนใจปัญหาการทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสัตว์ป่า อย่างจริงจัง ซึ่งก็เป็นเช่นนั้น แต่แค่เพียงช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้น วันนี้ 27 ปี หลังการจากไปของ สืบ นาคะเสถียร ชีวิตของสัตว์ป่ายังคงถูกคุกคาม ง่ายขึ้น และมากขึ้น ข่าวการบุกจับผู้ลักลอบค้าสัตว์ป่ามีขึ้นอย่างต่อเนื่อง
ศศิน เฉลิมลาภ เลขาธิการมูลนิธิสืบนาคะเสถียร มองว่า “การค้าขายสัตว์ป่าโทษเล็กนิดเดียว คนขายรู้สึกว่าคุ้ม ถ้าต้องจำคุก อย่างไปโพสต์ อินเตอร์เน็ตขาย ผมรู้มาว่า ต้องจับ 2-3 ครั้ง ศาลถึงมีคำสั่งจำคุก เป็นโทษไม่หนัก ดังนั้น คุ้มค่าที่จะเสี่ยงในการขายสัตว์ป่า ที่สำคัญคือ คนที่อยู่ใกล้ๆป่า เขาก็คุ้มค่า ป่าเป็นทรัพยากรของฟรี คุณเข้าไป คุณเจอนกแปลกสองสามตัว งู ลูกเสือ ก็คุ้มกับการที่จะขาย”
ในยุคที่โซเซียลมีเดียเข้ามามีบทบาทในสังคม ขบวนการการค้าสัตว์ป่าก็ขยายกลุ่มที่กว้างขึ้น อย่างเพจและกลุ่มลับ ที่ตั้งขึ้นมาเพื่อซื้อ–ขายสัตว์ป่ากันในเฟซบุ๊ก
ถิรเดช ปาละสุวรรณ นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการ สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า เปิดเผยว่า “ที่ผ่านมา ได้ตรวจการจับกุมค้าสัตว์ป่าในรอบสี่เดือนเป็นสัตว์ที่ได้จากการล่อซื้อจากอินเตอร์เน็ต เป็นสัตว์ปากที่ขนส่งได้ง่าย ส่วนใหญ่วัยรุ่นนิยมลักลอบเลี้ยง สั่งมาจากทาง ธรรมชาติโดยเฉพาะ เช่น นกเงือก นางอาย ลิงลม เหยี่ยว ซึ่งสามารถแพกใส่กล่องแล้วขน ส่งโดยรถตู้ รถไฟได้”
พฤติกรรมการขายสัตว์ป่า ผู้ขายจะใช้วิธีโพสต์ภาพและข้อความเชิญชวน ให้มาซื้อ เช่น ผู้ค้ารายหนึ่ง โพสต์ภาพ แมวดาว และเสือปลา พร้อมข้อความว่า “รอเสี่ยใจดีมาสู่ขอ น้อง..สวยไร้ตำหนิ ขอคนจบราคาแรงๆ ตามความหายาก” แต่ผู้ขายบางรายไม่มีรายละเอียดของสินค้า แต่ระบุแค่มีสัตว์ป่าขายและช่องทางการติดต่อ เพื่อให้ไปสอบถามกันหลังไมค์ สัตว์ป่ายอดนิยมที่มีการซื้อขายกันมาก ก็เช่น งาช้าง เต่าบก นอแรด และลิ่น ที่มาจากปากีสถาน อินเดีย เพื่อส่งมาขยายพันธุ์ หรือขุนให้โตที่ไทย จากนั้นส่งต่อไปยังผู้ซื้อ เช่น เช่น ประเทศจีน หรือ เวียดนาม ในขณะพฤติกรรมผู้ซื้อจะสอบถามราคา และต่อรองราคากันใต้ภาพที่ผู้ขายโพสต์หรือในกลุ่มลับและช่องแชทส่วนตัว ทางทีมข่าวพยายามที่จะขอเข้าร่วมกลุ่ม แต่ทางแอดมินเพจก็ไม่ยอมรับเข้าร่วมกลุ่ม ซึ่งสอดคล้องกับข้เอมูลที่เราได้มาว่า ทางกลุ่มซื้อขายสัตว์ป่าจะมีคัดกรองคนเข้าร่วมกลุ่มที่เข้มงวดมาก
ด้วยลักษณะการซื้อขายที่เปลี่ยนไป กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่า และพันธุ์พืช จึงต้องปรับกลยุทธ์ จัดตั้งชุดปฏิบัติการพิเศษเหยี่ยวดง เพื่อแกะรอย ทั้งออนไลน์และออฟไลน์ เพื่อให้เท่าทันกลุ่มผู้ค้าและเข้าตรวจสอบจับกุม แต่ก็ยากที่จะปราบได้ทั่วถึง สัตว์ป่ายอดนิยมที่มีการซื้อขายกันมาก ก็เช่น งาช้าง เต่าบก นอแรด และลิ่น ที่มาจากปากีสถาน อินเดีย เพื่อส่งมาขยายพันธุ์ หรือขุนให้โตที่ไทย จากนั้นส่งต่อไปยังผู้ซื้อ เช่น ประเทศจีน หรือ เวียดนาม
หากจะเป็นเพราะบทลงโทษน้อย ก็น่าจะใช่ที่ทำให้ขบวนการเหล่านี้ไม่เข็ดหลาบ ซึ่งทางกรมอุทยานแห่งชาติเตรียมเสนอแก้กฎหมายสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 เพิ่มบทลงโทษที่รุนแรงขึ้นจากเดิม ที่ จำคุก 4 ปี ปรับ 40,000 บาท ซึ่งคาดว่า จะมีสัตว์ป่ากว่า 100,000 ตัวที่ต้องถูกตรวจสอบหลังการปรับปรุงกฎหมายเสร็จแล้ว
