โควิด19 — หมอธีระ รศ.นพ.ธีระ วรธนารัตน์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ก Thira Woratanarat ถึงสถานการณ์โควิด19 วันที่ 27 ตุลาคม 2563 โดยระบุว่า
จีน ผวา! ประกาศ ตรวจโควิด19 หลังพบผู้ติดเชื้อเพิ่ม 1 ราย
“ในภาวะโรคระบาดรุนแรงทั่วโลกเช่นนี้ หลายประเทศจัดการควบคุมป้องกันโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ประชาชนปลอดภัย เจ็บป่วยน้อย ตายน้อย และจัดการผลกระทบจากการระบาดได้อย่างรวดเร็ว เช่น ไต้หวัน นิวซีแลนด์ รวมถึงจีน และอีกหลายประเทศที่ยังไม่ได้กล่าวถึง
ประเทศเหล่านี้ หากเราไปทำการศึกษาเชิงลึก จะพบว่ามีลักษณะอย่างหนึ่งที่เหมือนกันคือ “ธรรมาภิบาลในการจัดการข้อมูล” หรือผมจะเรียกว่า “Data or Information governance”
แปลแบบนี้หลายคนจะงง จึงขอแปลง่ายๆ ว่า มีการจัดการข้อมูล และเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับโรคระบาดอย่างโปร่งใส ถูกต้อง ตรงไปตรงมา ไม่ปกปิด
ทั้งนี้ “การไม่ปกปิด” ไม่ได้แปลว่าจะเปิดเผยข้อมูลทั้งหมดที่มี แต่เปิดเผยข้อมูลสำคัญที่จำเป็นสำหรับประชาชนทุกคนต้องรู้ โดยไม่ละเมิดสิทธิส่วนบุคคลของใคร
ในกรณีโรคระบาดรุนแรงอย่าง COVID-19 นั้น สิ่งที่ทุกคนในประเทศจำเป็นต้องรู้คือ มีเคสติดเชื้อมากน้อยแค่ไหน เคสนั้นมีลักษณะสำคัญอย่างไรบ้าง เช่น เชื้อชาติอะไร เพศอะไร อายุเท่าไหร่ เดินทางมาจากไหน อย่างไร ไปทำกิจกรรมอะไรบ้าง ใช้ขนส่งสาธารณะอะไร เบอร์อะไร เวลาไหน พักที่ไหนบ้าง รวมถึงอาการต่างๆ และแนวทางการจัดการเพื่อควบคุมไม่ให้เกิดการแพร่ระบาด
โดยที่ไม่ได้ระบุชื่อนามสกุลหรืออะไรที่บอกถึงตัวบุคคลนั้นๆ เราจึงเรียกว่า “De-identified data” หรือข้อมูลที่ไม่ระบุตัวตน
การให้ข้อมูลรายละเอียดเกี่ยวกับผู้ติดเชื้อ หรือผู้สงสัยว่าจะติดเชื้อ แก่ประชาชนในสังคมนั้นสำคัญมาก เพราะจะช่วยให้ทุกคนประเมินความเสี่ยงของตนเอง ระมัดระวังในการใช้ชีวิต และทำหน้าที่เป็นหน่วยเฝ้าระวังไปโดยอัตโนมัติ ดูทั้งตัวเอง สมาชิกในครอบครัว และในชุมชน
จีน พบโรงงานแหล่งป่วยโควิด-19 แต่ไม่แสดงอาการ 137ราย ในซินเจียง
กัมพูชา คาดนักท่องเที่ยวต่างชาติเยือน นครวัด มหาศาล หากเปิดเข้าชมหลังวัคซีนใช้ได้
หลายประเทศบอกชัดเจนว่า คนติดเชื้อนั้นเดินทางรถเมล์สายอะไร เวลาไหน รวมถึงบางประเทศมีการเชื่อมไปถึงแผนที่ออนไลน์แบบเรียลไทม์ เพื่อให้ประชาชนสามารถตรวจสอบ และประเมินตนเองได้ด้วย โดยไม่ต้องรอการแจ้งเตือนจากทางการแต่เพียงฝ่ายเดียว
การแถลงของหน่วยงาน ที่มีสื่อมวลชนถามรายละเอียดเกี่ยวกับเคส แล้วกลับตอบอ้ำๆ อึ้งๆ พยายามทำให้เบลอไปหมด จะยิ่งส่งผลกระทบให้ประชาชนในสังคมเกิดความฉงน สงสัย ไม่เชื่อถือ ไม่ไว้ใจในการทำงานในระยะยาว
แต่นอกจากความไม่เชื่อถือ ไม่ไว้ใจแล้ว สิ่งที่จะเป็นผลเสียมากกว่านั้นคือ ประชาชนจะมี”ความไม่รู้” เพราะไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลที่จำเป็นในการดำรงชีพเพื่อให้รอดปลอดภัยจากโรคระบาดได้ ทำให้ไม่สามารถเลือกตัดสินใจประพฤติปฏิบัติอย่างเหมาะสมกับสถานการณ์ สมรรถนะในการรับมือกับภัยคุกคาม หากเกิดขึ้น ก็จะต่ำเตี้ยเรี่ยดิน
ดูตามหลักสัจธรรม การจะให้ทุกคนป้องกันเคร่งครัด 1000% ไปตลอดเวลานั้นเป็นไปไม่ได้เลย จะมีวันเวลาที่เหนื่อยล้าไม่มากก็น้อย การให้ข้อมูลสถานการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นอย่างละเอียด จะเป็นเครื่องมือหนึ่งในการช่วยกระตุ้นเตือน มิได้ทำให้ตื่นตระหนกตกใจ แต่กลับจะทำให้ทุกคนมั่นใจ และร่วมกันปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง
สมรรถนะของคน ประชาชน ชุมชน หรือสังคม ในการเข้าถึงข้อมูลที่จำเป็น ค้นหาได้ ประเมินได้ และนำมาตัดสินใจประพฤติปฏิบัติ ตอบสนองต่อสถานการณ์ปัญหาได้อย่างถูกต้องนั้น รวมแล้วเราเรียกว่า “ความรู้เท่าทัน” หรือ”ความรอบรู้” หรือ “ความแตกฉาน” ทางด้านสุขภาพ ภาษาอังกฤษเราเรียกว่า Health literacy นั่นเอง
แผนปฏิรูประบบสาธารณสุขของประเทศ ก็เคยมีการระบุเรื่องนี้ไว้อย่างชัดเจน ว่าจะทำให้ประชาชนมี health literacy
แต่การระบุไว้เฉยๆ แต่ไม่ทำ ก็ย่อมไม่มีทางเกิดขึ้น และหากไม่มีสมรรถนะดังกล่าวข้างต้น เวลาเกิดภาวะระบาดซ้ำรุนแรง ก็จะเกิดผลกระทบวงกว้างหนักหนาสาหัสได้ เพราะประชาชนตอบสนองกันไม่ทัน และรัฐไม่มีทางที่จะจัดการปัญหานั้นได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วยมือของรัฐแต่เพียงฝ่ายเดียว
ระลอกแรก เราก็เห็นแล้วว่ามันวิกฤติเพราะอะไร…และรอดมาได้เพราะมือของประชาชนทุกคน ไม่ใช่หน่วยงาน ไม่ใช่รัฐมนตรี
อยากขอให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องเปิดเผยข้อมูลรายละเอียด ไม่กั๊กไว้ดูเอง เพราะข้อมูลรายละเอียดสำคัญเหล่านั้นจำเป็นต่อการรักษาสวัสดิภาพความปลอดภัยของทุกคนในประเทศ
หากจัดการข้อมูล เปิดเผยข้อมูลอย่างมีธรรมาภิบาล…Health Literacy ก็จะเกิดขึ้นในหมู่ประชาชน แล้วทุกคนจึงจะรอดไปด้วยกัน
ด้วยรักต่อทุกคน”
