ตลาดขาดนักบินหนัก คนสนใจเรียนเพิ่มขึ้นแต่ผลิตไม่ทัน

บริษัทโบอิ้งผู้ผลิตเครื่องบินรายใหญ่ได้ออกมาคาดการณ์ว่า ในช่วง 20 ปีจากนี้ อาชีพนักบินพาณิชย์จะเป็นที่ต้องการอย่างมากในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก โดยเฉพาะในประเทศจีน โดยภายในปี 2037 การเติบโตทางเศรษฐกิจของภูมิภาคนี้จะเสริมให้ความต้องการเดินทางด้วยเครื่องบินเพิ่มสูงขึ้น อุตสาหกรรมการบินจำเป็นต้องใช้นักบินกว่า 240,000 คน และลูกเรืออีกกว่า 317,000 คน โดยครึ่งหนึ่งจากจำนวนเหล่านี้จะต้องทำงานรองรับการเติบโตในประเทศจีน

สถานการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้นักวิเคราะห์หลายคนเห็นว่า อาจทำให้เกิดความเสี่ยงต่ออุตสาหกรรมการบินที่กำลังเติบโต เมื่อจำนวนนักบินไม่เพียงพอต่อจำนวนเครื่องบิน แค่ประเทศจีนจีนเพียงประเทศเดียว จะต้องใช้นักบินจำนวน 128,500 คน ขณะที่ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะต้องการนักบิน 48,500 คน ใกล้เคียงกับจำนวน 42,750 คน สำหรับเอเชียใต้

มาดูสถานการณ์ในประเทศไทย สถาบันการบินพลเรือน (สบพ.)เคยให้ข้อมูลไว้ว่า ประเทศไทยมีนักบินอยู่ จำนวน 2,500-3,000 คน ซึ่งในแต่ละปีธุรกิจการบินต้องการนักบินใหม่เพิ่มและทดแทนปีละ 400-500 คน แต่สามารถผลิตนักบินได้เพียงปีละ 200-300 คนเท่านั้น ส่วนกลุ่มวิศวกรด้านการบินและช่างอากาศยาน มีจำนวนทั้งสิ้น 8,000-9,000 คน ซึ่งในแต่ละปีประเทศไทยสามารถผลิตบุคลากรด้านวิศวกรรมการบินได้เพียง 300-400 คนต่อปี จากความต้องการมากกว่า 400 คนต่อปี

ส่วนการผลิตบุคลากรทางด้านการบิน สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา(องค์การมหาชน) หรือ สมศ. ระบุว่า ประเทศไทยมีสถาบันอุดมศึกษาที่เปิดสอนหลักสูตรด้านการบิน จำนวน  26 แห่ง  โดยที่เปิดสอนในรูปแบบสถาบันการบินและคณะการบินจำนวน 5 แห่ง อีก 21 แห่ง เปิดสอนหลักสูตรหรือสาขาที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจการบิน ขณะที่สถาบันการบินพลเรือน เปิดสอนเกี่ยวกับอุตสาหกรรมการบินแบบครบวงจรใน 2 กลุ่มหลักสูตร ได้แก่ 1. หลักสูตรภาคอากาศ อาทิ หลักสูตรนักบินพาณิชย์ หลักสูตรนักบินส่วนบุคคล และ 2.หลักสูตรภาคพื้นดิน อาทิ หลักสูตรเทคโนโลยีการบินบัณฑิต หลักสูตรวิศวกรรมศาสตร์บัณฑิต เป็นต้น

ในช่วงที่ผ่านมาสถาบันอุดมศึกษาที่เปิดสอนด้านการบินเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และมีจำนวนนักศึกษาสนใจเข้าเรียนเพิ่มขึ้นทุกปี โดยปี 2556 มีนักศึกษากว่า 5,000 คน ปี 2557 มีนักศึกษามากกว่า 9,000 คน และปี 2558 มีนักศึกษามากกว่า 15,000 คน  แม้ว่าจำนวนนักศึกษาที่สมัครเข้าเรียนในหลักสูตรด้านการบินในภาพรวมจะมากขึ้น แต่ยังไม่ใช่จำนวนที่เพียงพอกับที่ตลาดต้องการ เนื่องจากการเรียนในสาขาวิชานี้ต้องใช้ทุนทรัพย์ค่อนข้างสูงและต้องผ่านการทดสอบทั้งทางวิชาการ ด้านร่างกาย และจิตใจ เช่น มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง( มฟล.) ที่เปิดสอนสาขาวิชาการปฏิบัติการทางการบิน (Aviation Operations) มาตั้งแต่ปี 2555 โดยมีนักศึกษาเข้าเรียนในสาขานี้ปีละประมาณ 50 คน การจะก้าวสู่การเป็นนักบินได้ นักศึกษาชั้นปีที่ 4 จะต้องผ่านการตรวจเวชศาสตร์ที่จะทดสอบเรื่องทัศนคติ สัญชาติญาณ แนวความคิด ฯลฯ จากโรงพยาบาลที่กำหนด หากผ่านแล้วจึงจะสามารถศึกษาต่อปฏิบัติการทางการบิน ซึ่งมี 2 แบบ คือ แบบเครื่องบินเล็ก กับ CPL (CPL ย่อมาจาก Commercial Pilot License) โดยแต่ละปีจะมีผู้สนใจสมัครเข้าตรวจเวชศาสตร์ปีละ 8-10 คน ผ่านการตรวจประมาณ 6 คน เมื่อผ่านการทดสอบแล้วจึงเข้าเรียนปฏิบัติการทางการบินได้ ซึ่งยังมีกระบวนการต่าง ๆ หลายขั้นตอน

อาจารย์ประจำหลักสูตรดังกล่าว ยอมรับว่ามีผู้สนใจเรียนจนกระทั่งสำเร็จออกไปเป็นบินได้นั้นมีน้อย นอกจากจะมีค่าใช้จ่ายสูงแล้ว ส่วนใหญ่นักศึกษาในสาขาวิชาดังกล่าวส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ แทน

สถาบันและหลักสูตรการบินที่เปิดสอนในประเทศไทย อาทิ

• มหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย คณะการบิน
• วิทยาลัยนานาชาติการท่องเที่ยว มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี
• มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต คณะธุรกิจการบิน
• สถาบันพัฒนาบุคลากรการบิน สาขาธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต
• สถาบันการบินพลเรือน (หลักสูตรเทคโนโลยีการบินบัณฑิต และหลักสูตรการบินบัณฑิต)
• คณะวิศวกรรมศาสตร์ ภาควิชาวิศวกรรมการบินและอวกาศ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• วิทยาลัยการบินและคมนาคม มหาวิทยาลัยศรีปทุม
• วิทยาลัยการท่องเที่ยวและการบริการ สาขาธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยศรีปทุม
• คณะบริหารธุรกิจ สาขาการจัดการธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยศรีปทุม
• หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาธุรกิจการบิน (Aviation Business) มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
• หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการเทคโนโลยีการบิน (Flight Operation Management) มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
• สาขาการจัดการธุรกิจการบิน (หลักสูตรนานาชาติ) มหาวิทยาลัยนานาชาติแสตมฟอร์ด
• คณะมนุษยศาสตร์และการจัดการการท่องเที่ยว สาขาการจัดการธุรกิจสายการบิน มหาวิทยาลัยกรุงเทพ
• คณะมนุษยศาสตร์และประยุกต์ศิลป์ สาขาวิชาการจัดการธุรกิจสายการบิน มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย
• สาขาธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนดุสิต
• สำนักวิชาการจัดการ สาขาการจัดการธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
• สาขาธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
• วิทยาลัยการท่องเที่ยวและการบริการ สาขาวิชาการจัดการธุรกิจด้านการบิน มหาวิทยาลัยรังสิต

เรื่องที่เกี่ยวข้อง

จะเกิดอะไรขึ้น เมื่อ ‘นักบิน’ ขาดแคลน…