จากกรณีที่กลุ่ม ตาลีบัน สามารถบุกยึดครองกรุงคาบูล เมืองหลวงของประเทศได้สำเร็จภายในเวลาเพียงไม่กี่สัปดาห์ และเข้ายึดครองอำนาจได้สำเร็จ หลังจากที่กองทัพสหรัฐฯและกองกำลังต่างชาติได้ประกาศถอนกำลัง และยุติภารกิจทางการทหารและการสู้รบกับตาลีบันในอัฟกานิสถานที่ยาวนานถึง 20 ปี
ขณะที่ประธานาธิบดีอัชราฟ กานี ผู้นำอัฟกานิสถานก็ได้เดินทางออกนอกประเทศทันที หลังจากที่กลุ่มตาลีบันบุกประชิดพื้นที่เมืองหลวง ขณะที่ชาวอัฟกันต่างพยายามอพยพออกนอกประเทศ ทำให้สถานการณ์ในอัฟกานิสถานในเวลานี้เต็มไปด้วยความวุ่นวาย วันนี้ไบร์ท ทูเดย์จะพาไปย้อนดูต้นกำเนิดและเส้นทางสู่อาจของกลุ่มตาลีบันในอัฟกานิสถาน
การก้าวสู่อำนาจของกลุ่มตาลีบัน
คำว่า “ตาลีบัน”เป็นภาษาปาทาน มีความหมายว่านักเรียน กลุ่มตาลีบันเริ่มก่อตัวขึ้นเมื่อช่วงปี 1990 ทางตอนเหนือของปากีสถาน หลังจากที่กองทัพโซเวียตถอนกำลังออกจากอัฟกานิสถาน เป็นที่เชื่อกันว่าในระยะแรก กลุ่มตาลีบันเป็นกลุ่มที่มีการเคลื่อนไหวภายในกลุ่มผู้ที่เรียนในโรงเรียนศาสนา ซึ่งได้เงินสนับสนุนจากซาอุดิอาระเบียโดยมีการสอนหลักการยึดตามหลักศาสนาอิสลาม นิกายซุนหนี่
ในเวลานั้น กลุ่มตาลีบันได้ให้สัญญาว่าจะสร้างสันติภาพและความมั่นคงให้กลับคืนอัฟกานิสถานอีกครั้ง หลังสิ้นสุดสงครามโซเวียต-อัฟกานิสถาน โดยจะบังคับใช้กฎหมายอิสลาม หรือกฎหมายชารีอะห์ เมื่อพวกเขาก้าวขึ้นสู่อำนาจ
สลด! ชาวอัฟกันดับ 8 ราย ขณะแย่งขึ้นเครื่องบินอพยพออกนอกประเทศ หลัง ตาลีบัน ยึดเมืองหลวง
ต่อมากลุ่มตาลีบันได้ขยายอิทธิพลจากพื้นที่ตะวันตกเฉียงใต้ ไปยังพื้นที่ต่างของอัฟกานิสถานอย่างรวดเร็ว ในเดือนก.ย.ปี 1995 ตาลีบันสามารถยึดครองจังหวัดเฮรัต ซึ่งมีพรมแดนติดกับอิหร่านได้สำเร็จ และในอีก 1 ปีต่อมาตาลีบันก็สามารถยึดกรุงคาบูลได้ โค่นอำนาจประธานาธิบดีบูร์ฮานุดดีน รับบานี ซึ่งเป็นผู้นำอัฟกานิสถานในเวลานั้นได้สำเร็จ จนเมื่อถึงปี 1998 กลุ่มตาลีบันก็สามารยึดครองพื้นที่ของอัฟกานิสถานได้เกือบ 90 เปอร์เซ็นต์
ขณะที่ชาวอัฟกันได้ต้อนรับกลุ่มตาลีบัน เนื่องจากเบื่อหน่ายกลุ่มมูจาฮีดิน ที่ความขัดแย้งภายในกลุ่ม หลังจากขับไล่กองทัพรัสเซียออกจากอัฟกานิสถานออกไป ในช่วงแรก กลุ่มตาลีบันได้รับความนิยมอย่างมาก เนื่องจากสามารถกำจัดการทุจริตคอร์รัปชั่น ควบคุมสิ่งผิดกฎหมาย ทำให้ถนนและพื้นที่ต่างๆกลับมาอยู่ภายใต้การควบคุม และปลอดภัยสำหรับการค้า
อย่างไรก็ดี กลุ่มตาลีบันยังได้บังคับใช้บทลงโทษที่เข้มงวดและรุนแรงด้วยกฎหมายอิสลาม เช่นการประหารชีวิตผู้ที่ก่อคดีฆาตกรรม และผู้ที่ทำผิดประเวณีในที่สาธารณะ การตัดแขนผู้ที่ก่อเหตุลักขโมย ผู้ชายต้องไว้หนวดเครา และผู้หญิงต้องใส่บูร์กา ซึ่งเป็นชุดปกปิดตัวและใบหน้าสำหรับหญิงชาวมุสลิม
อัฟกานิสถานยังวุ่น! ตาลีบัน เดินหน้ายึดเมืองได้ 10 เมือง พร้อมจับเด็ก-ผู้หญิงมาเป็นเจ้าสาว
นอกจากนี้ กลุ่มตาลีบันบังห้ามไม่ให้มีการดูโทรทัศน์ ฟังดนตรีและชมภาพยนตร์ อีกทั้งยังห้ามเด็กผู้หญิง ที่มีอายุมากกว่า 10 ปีไปโรงเรียน ซึ่งทำให้กลุ่มตาลีบันถูกกล่าวหาว่าละเมิดสิทธิมนุษย์และละเมิดทางวัฒนธรรม โดยกลุ่มตาลีบันยังได้ก่อเหตุทำลายพระพุทธรูปบามิยัน ที่มีชื่อเสียง เมื่อปี 2001 ท่ามกลางเสียงประณามจากนานาประเทศ
เหตุวินาศกรรม 11 กันยาและบินลาเดน
กลุ่มตาลีบันได้เป็นที่สนใจทั่วโลก หลังเกิดเหตุวินาศกรรม11กันยายน เมื่อปี 2001 เนื่องจากกลุ่มตาลีบันถูกกล่าวหาว่าให้ที่พักพิงแก่นายโอซามา บินลาเดน และสมาชิกกลุ่มอัลกอดิดะห์ ที่ก่อเหตุวินาศกรรมดังกล่าว
เมื่อวันที่ 7 ต.ค.2001 กองกำลังร่วม ที่นำโดยสหรัฐฯ ได้เปิดฉากโจมตีในอัฟกานิสถาน และในสัปดาห์แรกของเดือนธ.ค.เครือข่ายกลุ่มตาลีบันจึงได้พังทลายลง นายมูลเลาะห์ โมฮัมเหม็ด ผู้นำตาลีบันในเวลานั้นและสมาชิกอาวุโสของกลุ่มรายอื่นๆ ซึ่งรวมถึงบินลาเดนได้หลบหนีการจับกุมไล่ล่าครั้งใหญ่ที่สุดในโลกได้สำเร็จ
แม้ว่าจะมีกองกำลังต่างชาติเข้าไปปราบปรามกลุ่มตาลีบันในอัฟกานิสถาน แต่กลุ่มตาลีบันยังคงก่อเหตุโจมตีต่อเนื่อง โดยหนึ่งในนั้นเป็นการโจมตีค่ายทหารของนาโตเมื่อเดือนก.ย.ปี 2012 จนกระทั่งเมื่อปี 2013 มีความหวังเรื่องการเจรจาสันติภาพ เมื่อตาลีบันประกาศจะเปิดสำนักงานหารือสันติภาพ แต่ทุกฝ่ายต่างไม้ไว้ใจกัน เหตุความรุนแรงจึงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง
ปธน.อัฟกานิสถาน ประกาศสู้ไม่ถอย หลังกลุ่ม ตาลีบัน จ่อประชิดยึดเมืองหลวง
กระทั่งเดือนก.พ.2020 กลุ่มตาลีบันบรรลุข้อตกลงสันติภาพร่วมกับสหรัฐฯ แต่กลุ่มตาลีบันได้เปลี่ยนรูปแบบการโจมตี จากเดิมที่พุ่งเป้าไปที่การโจมตีสถานที่ เปลี่ยนมาเป็นการสังหารผู้สื่อข่าว ผู้พิพากษา นักเคลื่อนไหวด้านสันติภาพ และผู้หญิงมีอำนาจ ซึ่งเป็นการบ่งชี้ว่ากลุ่มตาลีบันไม่ได้เปลี่ยนแนวคิดอุดมการณ์แบบสุดโต่ง เพียงแต่เปลี่ยนวิธีรูปแบบการโจมตีเท่านั้น
โจ ไบเดนและนาโต
ด้านประธานาธิบดีโจ ไบเดน ผู้นำสหรัฐฯได้ประกาศถอนกำลังทหารออกจากอัฟกานิสถาน เมื่อเดือนก.พ.2021 ที่ผ่านมา โดยขีดเส้นตายให้กองกำลังทุกนายต้องออกจากอัฟกานิสถานภายในวันที่ 11 ก.ย. ซึ่งครบ 20 ปีของเหตุวินาศกรรมโจมตีอาคารเวิล์ด เทรด เซ็นเตอร์ โดยในเวลานี้กลุ่มตาลีบันมีกองกำลังที่เข้มแข็งยิ่งกว่าสมัยที่ถูกขับไล่ออกจากอัฟกานิสถานเมือปี 2001
องค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ หรือ นาโต ประเมินว่าขณะนี้กลุ่มตาลีบันมีกองกำลังมากกว่า 85,000 คน และการที่ตาลีบันเดินหน้ารุกคืบ และยึดเมืองต่างๆได้อย่างรวดเร็ว โดยที่ไม่ต้องสู้รบเป็นเพราะกองกำลังของรัฐบาลยอมจำนนต่อกลุ่มตาลีบันเพื่อหลีกเลี่ยงการนองเลือด และรักษาชีวิตของประชาชน