เชื่อว่าคนในสังคมเรามักจะมีภาพจำเกี่ยวกับ ‘คุก’ ว่าเป็นสถานที่ที่ควบคุมคนทำผิด เมื่อคนเราเข้าไปในสถานที่แห่งนี้แล้ว หากมีโอกาสกลับออกมาก็มีโอกาสทำผิดซ้ำ ยิ่งถ้าเป็นกรณีร้ายแรงคนก็จะมีความรู้สึกว่าคนกลุ่มนี้ไม่สมควรออกมาใช้ชีวิตในสังคมได้อีก แต่เราก็หารู้ไม่ว่าคนที่ต้องเดินเข้าไปอยู่ในนั้นบางคนก็อาจจะเกิดจากความผิดพลาดหรือไม่ได้ตั้งใจ เมื่อพวกเขาได้กลับออกมาก็อยากเปลี่ยนแปลงตัวเองและพิสูจน์ตัวเอง ดังนั้นคำว่า ‘โอกาส’ จึงสำคัญสำหรับพวกเขา
เมื่อวันพุธที่ 14 พฤศจิกายน 2561 ที่ผ่านมา ศาสตราจารย์พิเศษวิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงยุติธรรม ให้เกียรติเข้าร่วมเสวนาในกิจกรรม ‘สมภพเสวนา’ เพื่อสร้างการรับรู้และส่งเสริมการกลับคืนสู่สังคม ณ The Jam Factory ถนนเจริญนคร เขตคลองสาน กรุงเทพมหานคร
ศ.พิเศษวิศิษฏ์ ปลัดกระทรวงยุติธรรม กล่าวถึงที่มาของการจัดตั้งโครงการในสมภพเสวนาหัวข้อ ‘หนึ่งคำ…ล้านความหมาย คลายปม คนพ้นโทษ’ ว่า “เวลาที่เราเป็นเด็ก ภาพจำในตอนนั้นสำคัญมาก เห็นได้ชัดในตอนที่เราอ่านนิทานหรือดูละคร ตอนจบแต่ละเรื่องจะมีอยู่ 2 ทาง คือ ถ้าเป็นเรื่องเกี่ยวกับความรัก เจ้าชายและเจ้าหญิงก็จะแต่งงานกันมีความสุขตลอดไป แต่ถ้าหากเป็นเรื่องเกี่ยวกับอาชญากรรมตำรวจก็จับผู้ร้ายได้แล้วส่งเข้าคุก ขึ้นศาลเพื่อรับโทษ ซึ่งในความความเป็นจริงแล้วทั้ง 2 จุดนี้ไม่ใช่จุดจบ แต่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นเท่านั้น เพราะอย่างเรื่องการแต่งงานหลายคนก็คงทราบดีว่า ชีวิตการแต่งงานที่ดีมันต้องมีปัจจัยหลายอย่างเข้ามา เช่นเดียวกับคนที่ถูกพิพากษาก็ต้องหาปัจจัยหลายอย่างเพื่อที่จะทำให้มีชีวิตที่ดีอีกครั้ง การเข้าไปในสถานที่ควบคุมไม่ว่าจะเรือนจำหรือสถานพินิจต่าง ๆ ก็เป็นเหมือนจุดเริ่มต้นที่จะทำให้คนเหล่านี้ได้มีโอกาสกลับเข้ามาอยู่ในสังคมได้”
“เราได้มองภาพรวมใหญ่จากสิ่งที่เราทำมาโดยตลอด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการปรับพฤติกรรมก็ดี คุมความประพฤติก็ดี การอบรมก็ดี เราก็ทำเต็มที่แล้ว แต่ตัวเลขต่าง ๆ ที่ปรากฎขึ้นจากสิ่งเราทำมาก็บอกอะไรเราได้หลายอย่างเหมือนกันว่า ถ้าหากเราไม่ช่วยกันมากขึ้นกว่านี้ ไม่ตระหนักว่าปัญหานี้คือปัญหาของทุกคนมันก็ไม่มีทางพัฒนาต่อไปได้
จากข้อมูลที่มีเราพบว่า 1 ใน 3 ของคนที่ออกจากเรือนจำไปแล้ว จะกลับเข้ามาในเรือนจำอีกภายในเวลา 3 ปี เหตุผลที่เป็นแบบนี้เพราะทุกคนทราบกันว่าคนที่ออกจากเรือนจำไปแล้ว คือคนที่เคยมีประวัติอาชญากรรม เมื่อคนที่เคยมีประวัติออกไปใช้ชีวิตในสังคม โอกาสบางอย่างถูกปิดกั้น และยากที่จะได้รับความไว้วางใจ เพราะฉะนั้นสิ่งนี้จึงทำให้พวกเขาไม่มีที่ไป ก็เลยหันกลับมาหาเราอีก เราจึงคิดว่าสิ่งนี้ดูเป็นเรื่องที่ควรแก้ไข จะทำอย่างไรให้เราสามารถอยู่ร่วมกันทั้งหมดได้ จึงนำมาสู่โครงการ สมภพ นี้”
สมภพ. หรือ โครงการส่งเสริมสัมมาชีพและพัฒนาผลิตภัณฑ์ เพื่อการพัฒนาพฤตินิสัย เป็นความริเริ่มของกระทรวงยุติธรรม ก่อตั้งขึ้นเนื่องจากปัจจุบันนี้ในประเทศไทยยังไม่มีหน่วยงานรับผิดชอบในส่วนบริหารจัดการกลุ่มนักโทษที่ผ่านกระบวนการบำบัดพัฒนาพฤตินิสัยอย่างจริงจัง ทำให้คนในสังคมรู้สึกถึงความไม่มั่นคง ปลอดภัย ในขณะที่ผู้พ้นโทษที่มีจำนวนมาก ต้องการกลับสู่ระบบแรงงาน และใช้ชีวิตอย่างปกติในสังคม ดังนั้นทางกระทรวงยุติธรรมจึงต้องจัดตั้งโครงการส่งเสริมสัมมาชีพและพัฒนาผลิตภัณฑ์ เพื่อการพัฒนาพฤตินิสัยขึ้นมา เพื่อสร้างโอกาสให้กับคนกลุ่มนี้
กิจกรรมโครงการนี้นอกเหนือจากการเตรียมความพร้อมพัฒนาทักษะด้านอาชีพต่าง ๆ เพื่อให้พร้อมกลับคืนสู่สังคมอย่างปกติแล้ว การให้ ‘โอกาส’ ก็ถือเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่มีความสำคัญให้ผู้พ้นโทษสามารถกลับสู่สังคมได้อย่างราบรื่น ซึ่งโอกาสดังกล่าวจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อสังคมมอบให้ โดยคนในสังคมเองก็ต้องรับรู้และมีความเข้าใจที่ถูกต้องต่อผู้พ้นโทษ ปรับเปลี่ยนทัศนคติในการช่วยเหลือในฐานะเพื่อนมนุษย์ให้ผู้พ้นโทษกลับมามีโอกาสใช้ชีวิตอย่างปกติในสังคม ทั้งนี้เพื่อสร้างความรู้สึกมั่นคง ปลอดภัย ในการใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันในสังคม รวมทั้งลดปัญหาและป้องกันอาชญากรรมจากการกระทำผิดซ้ำต่อไป
ชีวิตใหม่เป็นชีวิตที่ใครหลายคนก็อยากมี แต่สำหรับคนบางกลุ่มคงเป็นไปได้ยากที่จะคว้าชีวิตใหม่ของตัวเองมา เพียงเพราะไม่ได้รับ ‘โอกาส’ ในการพิสูจน์ตัวเอง เพราะฉะนั้นถ้าหากสังคมเราเปิดใจหรือให้โอกาสพวกเขาได้พิสูจน์ตัวเอง เชื่อว่าโอกาสที่คนดีกลับเข้าสู่สังคมก็คงจะมีขึ้นอีกมากมาย
ขอบคุณรูปภาพจาก รัฐบาลไทย
